|
ĐỨC PHẬT ĐẢN SANH Qua thi phẩm “ÁNH SÁNG Á CHÂU” của Sir Edwin Arnold
Trần Phương Lan dịch và chú giải
Lời người dịch: Đức Phật đản sanh là một sự kiện kỳ diệu hy hữu như lời Ngài đă dạy:” Có một người sinh ra đời v́ an lạc của quần sanh,v́ ḷng thương tưởng đối với đời, v́ lợi ích, an lạc và hạnh phúc của chư thiên và nhân loại. Người ấy là ai? Đó là đức Như Lai, bậc A-la-Hán, Chánh Đẳng Giác” (Kinh Tăng Chi I) Đức Phật đă xuất hiện ở đời dưới h́nh thức một vị thái tử đầy đủ hảo tướng, tài đức vẹn toàn. Khi trưởng thành, Ngài cũng lập gia đ́nh như một người thường, nhưng sau đó, Ngài muốn t́m giải pháp cho vấn đề sanh tử của đời người, nên Ngài đă làm đại sự xuất thế và đă chứng ngộ chân lư. Ngài trở thành bậc Vô Thượng Giác Ngộ và đem giáo lư của Ngài soi sáng trí tuệ của những ai muốn nghe pháp để tận diệt khổ đau, đạt đến chân hạnh phúc, Niết Bàn bất tử. Suốt hơn hai mươi lăm thế kỷ qua, giáo lư của Đức Phật đă đem lại biết bao niềm hạnh phúc cho các dân tộc Châu Á và dần dần được truyền bá rộng khắp năm châu, v́ thế Đức Phật đă trở thành nguồn cảm hứng vô tận cho biết bao công tŕnh văn học nghệ thuật, nghiên cứu, khảo cổ… từ ngàn xưa đến nay. Vào cuối thế kỷ thứ 19, sự xuất hiện của thi phẩm Ánh Sáng Á Châu hay sự Xuất Thế Vĩ Đại (The Light of Asia or The Great Renunciation) của Sir Edwin Arnold (1832-1904), là một hiện tượng văn học Anh đặc biệt mang đậm dấu ấn Phật giáo đă gây sự chú ư của giới trí thức đương thời. Thi sĩ này vốn là một nhà quư tộc xuất thân từ trường Đại học King’s College thuộc Viện Đại Học Cambridge và sau đó học ở Viện Đại Học Oxford Luân Đôn, là những ḷ đào tạo trí thức cho giới thượng lưu của cả Âu Châu ngay từ thế kỷ XII. Nhân chuyến công du sang Ấn Độ để làm hiệu trưởng trường Đại học Poona College ở Bombay (1856 - 1861), vị ấy đă đến với đạo Phật và được cảm hoá vào đạo. Kết quả của thời kỳ Đông du ấy đă đạt đỉnh cao nhất với thi phẩm The Light of Asia và nhiều dịch phẩm từ nguyên tác Sanskrit. Đặc biệt thi phẩm The Light of Asia được xây dựng quanh chủ đề cuộc đời Đức Phật từ khi Ngài từ cung trời Tusita (Đâu-suất-đà) nhập mẫu thai Hoàng hậu Màyà, rồi sinh ra làm thái tử sống đời vương giả ở hoàng cung cho đến ngày Ngài làm đại sự xuất thế tầm cầu chân hạnh phúc để cứu độ nhân loại. Sáu năm khổ hạnh và trận chiến đấu cuối cùng đầy khốc liệt của đạo sĩ Gotama trước sự tấn công như vũ băo của ma vương và ma quân quanh cội Bồ đề đă diễn ra vô cùng sinh động dưới ng̣i bút tài hoa đầy sáng tạo của thi sĩ cho đến khi Ngài chứng đắc tam minh và liễu ngộ lư duyên khởi của vạn pháp. Ngài trở thành bậc chiến thắng trên chiến trường lúc b́nh minh vừa xuất hiện ở phương Đông, ánh sao mai mờ dần nhường chỗ cho ánh mặt trời ló dạng trước niềm hân hoan của chư Thiên và loài người trên thế giới. Mặc dù là một người Tây phương sống cách xa thời đức Phật gần hai ngàn năm trăm năm, tác giả tự nhận ḿnh đă thay lời một Phật tử Ấn Độ diễn tả ḷng ngưỡng mộ thành tín sâu xa của ḿnh đối với cuộc đời kỳ diệu của đức Phật và sự nghiệp thuyết pháp độ sanh của ngài qua thi phẩm trữ t́nh này, làm cho nó có một sức hấp dẫn mănh liệt đối với các tầng lớp trí thức Tây phương và đă được dịch ra nhiều ngôn ngữ Tây phương, nên đă góp công rất lớn vào sứ mạng truyền bá đạo Phật ở Âu Châu và đặc biệt ở Anh từ cuối thế kỷ thứ 19 đến nay. Thi phẩm chấm dứt với lời phát nguyện quy y Tam Bảo của chính tác giả như bất kỳ một đệ tử thuần thành nào trước Đức Thế Tôn đă đem lại ánh sáng của trí tuệ và từ bi để cứu khổ muôn loài chúng sanh trên thế gian. Sau đây là trích đoạn sự kiện đức Phật đản sanh trong phần mở đầu thi phẩm này.
Như vậy theo truyền thuyết, tất cả chư Thiên và loài người đều hân hoan trước sự ra đời của Đức Phật, cho nên bốn vị Thiên Vương đă đích thân đem đoàn tùy tùng của ḿnh xuống vườn Lâm-t́-ni để khiêng kiệu hoa hộ tống Hoàng hậu và Thái tử hài nhi về kinh thành Kapilavatthu (Ca-tỳ-la-vệ) cùng với đoàn người hầu cận vua, và bày tỏ sự hân hoan trước niềm hạnh phúc lớn lao của loài người hôm ấy.
CHÚ GIẢI :
(1) Tứ-Thiên-Vương (Catumahàrajika): Bốn vị Thiên vương ở cơi trời thấp nhất trên đỉnh núi Simeru (Tu-di). (2) Sakya: Tên bộ tộc thuộc quyền cai trị của vua Suddodana. (3) Himalaya: Tuyết sơn, vùng đồi núi cao nhất thế giới ở miền Bắc Ấn Độ và Nepal ngày nay. (4) Suddodana (Tịnh Phạn Vương): Vị vua cai trị bộ tộc Thích-ca thời bấy giờ. (5) Màyà (Ma-da): tên bà chánh hậu của vua. (6) Voi trắng sáu ngà hay Hào quang sáu sắc: là biểu tượng của Đức Phật theo truyền thống kinh điển. (7) Kàmaduk: Tên của vị thần tham dục theo truyền thuyết cổ Ấn Độ. (8) Lumbini: Tên một hoa viên nằm trên đường đi của hoiàng hậu lúc bà sắp lâm bồn. (9) Những người tiên tri đoán mộng giải thích rằng khi sao con Cua hội họp với mặt trời, hoàng hậu sẽ sinh một hoàng nam là bậc thánh hiền đại tuệ có thể ngự trị toàn thế giới hoặc sẽ xuất gia thành đạo sĩ chứng quả Giác ngộ và giải thoát loài người khỏi vô minh. (10) Sala: cây hoa cao lớn ở vườn Lumbini, theo truyền thuyết, là nơi hoàng hậu đứng và sanh Thái tử. (11) Hai gịng nước nóng và lạnh từ trời tuôn xuống để tắm hoàng hậu và Thái tử hài nhi theo truyền thuyết. (12) Thái tử hài nhi có đủ ba mươi hai tướng tốt lành của một bậc Đại nhân theo khoa xem tướng ở cổ Ấn Độ. (13) Bốn vị Đại Thiên Vương bảo hộ thế giới ngự trên đỉnh Tu-di là trung tâm của vũ trụ theo vũ trụ quan cổ Ấn Độ. (14) Dhatarattha (Tŕ Quốc): Vị Thiên vương canh giữ phương Đông, có đoàn tuỳ tùng là các thần Gandhabba (Nhạc thần). (15) Virulha (Tăng Trưởng): Vị Thiên vương canh giữ phương Nam, có đoàn tuỳ tùng là các thần Kumbhanda (Cưu-bàn-trà). (16) và (17) Virupakkha (Quảng Mục): Vị Thiên vương canh giữ phương Tây, có đoàn tuỳ tùng là các thần Nàga (Long thần hay Xà thần). (18) và (19) Kurera (Đa Văn): Vị Thiên vương canh giữ phương Bắc, có đoàn tuỳ tùng là các thần Yakkha (Thần Dạ-xoa, Đại lực). (20) Chuyển luân vương (Cakkavatti): Vị vua cai trị toàn cầu bằng chánh pháp. (21) Vua có đầy đủ bảy báu vật: bánh xe báu, ngọc báu, ngựa báu và nữ báu. (22) Rạng đông: tên của một nữ thần trong thần thoại cổ Ấn độ. (23) Siddhattha: tên của Thái tử có nghĩa là Toàn thành công, Toại nguyện. (24) Asita: tên vị thánh ở vùng Tuyết sơn đă đắc các thắng trí (Abhinna: lục thông) và tám thiền chứng (jhàna), nhờ thiên nhĩ nghe tin các Thiên thần ca ngợi Đức Phật đản sanh, nên đă đến thăm Ngài tại hoàng cung và đảnh lễ Ngài khi thấy các tướng tốt của Ngài. (25) Peepul hay pipala: một loại cây sung ở Ấn độ. (26) Hào quang màu hồng ngọc. (27) Ḷng bàn chân có dấu bánh xe. (28) Lông cuốn theo h́nh chữ vạn (Svastika) là một tướng tốt trong 32 tướng chính. (29) 80 tướng phụ của bậc Đại nhân theo khoa tướng số ở Ấn độ, có thể trở thành một vị Chuyển luân vương hay một bậc Giác ngộ để cứu đời. (30) Theo truyền thống kinh điển, Hoàng hậu Màyà từ trần và tái sanh lên cơi trời Đâu-suất-đà (Tusita), chứ không phải cơi trời ba mươi ba (Tavatimsa) như trong thi phẩm này. (31) Thứ phi Mahàpajipati Gotaḿ, em gái của chánh hậu Màyà, trở thành mẹ nuôi Thái tử từ đó và giao hài nhi mới sanh của bà là Hoàng tử Nanda cho một nhũ mẫu.
|